Μουσείο, Αρχαιολογικό Παλαίπαφου (Κύπρου), Τοπικό

Περίπου ένα χιλιόμετρο από τη νότια ακτή της Κύπρου, σε ένα λόφο, υψωνόταν το διάσημο κατά τους ελληνορωμαϊκούς χρόνους ιερό της Αφροδίτης. Εδώ κατασκεύασαν αργότερα οι σταυροφόροι το μικρό φρούριο La Covocle (από αυτό προέρχεται και το όνομα του γειτονικού χωριού Κούκλια), το οποίο προστάτευε τις μεγάλες φυτείες ζαχαροκάλαμου στην παραλιακή πεδιάδα. Σε κοντινή απόσταση λειτουργούσε και ένα εργοστάσιο ζάχαρης. Το μουσείο λειτουργεί σε δύο μεγάλες αίθουσες της αριστερής πτέρυγας του μεσαιωνικού φρουρίου, στο οποίο έγιναν εργασίες αποκατάστασης τη δεκαετία του 1970. Στη συλλογή του περιλαμβάνονται ευρήματα από το ιερό της Αφροδίτης, καθώς επίσης και ευρήματα από το γειτονικό αρχαίο οικισμό και τις νεκροπόλεις του. Στο δάπεδο της πρώτης αίθουσας έχει τοποθετηθεί ένα ρωμαϊκό ψηφιδωτό με γεωμετρικά και άλλα διακοσμητικά μοτίβα, ενώ μετά την είσοδο, δεξιά, βλέπετε μια μπανιέρα από τερακότα προερχόμενη από το ιερό (γύρω στα 1400-1050 π.Χ.). Από το ιερό προέρχεται επίσης ο γιγαντιαίος αποθηκευτικός αμφορέας της ίδιας εποχής, ο οποίος στη μία από τις δύο λαβές του φέρει εγχάρακτη διακόσμηση. Απέναντι από την είσοδο εκτίθενται δύο βάσεις από τιμητικά αγάλματα του 3ου και 1ου αι. π.Χ. Μπροστά από τον αριστερό τοίχο βρίσκεται το σπουδαιότερο κομμάτι του μουσείου, ένας μεγάλος, σχεδόν μαύρος ογκόλιθος, ο οποίος έχει σχήμα πυραμίδας. Αυτή η πέτρα είναι η διάσημη Αφροδίτη της Πάφου. Την απόδειξη για τη λατρεία της πέτρας μάς παρέχει η αναπαράσταση που βρίσκεται στον τοίχο αριστερά της πέτρας και που έγινε σύμφωνα με ένα ρωμαϊκό νόμισμα της πόλης, όπου παριστάνεται η πέτρα ως αντικείμενο λατρείας εντός του ιερού. Άλλη απόδειξη αποτελεί το γεγονός ότι η πέτρα είναι εντελώς λεία από το ψηλάφισμα των πιστών. Πίστευαν πως η πέτρα αυτή είχε πέσει σαν μετεωρίτης μπροστά στα πόδια ενός γεωργού που εργαζόταν στο χωράφι, και γι’ αυτό ονομαζόταν «διιπετές», δηλαδή πως την είχε πετάξει ο Δίας. Η πέτρα αυτή είναι το μόνο εύρημα που έχει διασωθεί από τις λεγόμενες ανεικονικές λατρείες. Δεξιά δίπλα από την πέτρα υπάρχει η αναπαράσταση του ιερού, σχεδιασμένη από τον αρχιτέκτονα J. P. Fischer von Erlach (1721). Στην επιτοίχια προθήκη που βρίσκεται στη συνέχεια μπορείτε να δείτε θραύσματα από ασβεστολιθικά αγαλμάτια και ένα πήλινο αγαλμάτιο της θεάς Αστάρτης, η οποία πιθανόν λατρευόταν εδώ κατά την προελληνική εποχή. Υπάρχουν επίσης και άλλα ευρήματα από το ιερό, χρονολογούμενα από το 13ο αι. π.Χ. μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους, όπως πήλινα μικρά λυχνάρια και νομίσματα. Στη δεύτερη αίθουσα ο επισκέπτης ανεβαίνει από μια ράμπα. Στο αριστερό μισό της αίθουσας εκτίθενται ευρήματα από τις νεκροπόλεις της περιοχής, κυρίως από το Βαθυρκάκα, τα Τερατσούδια και τις Σκάλες. Τα παλαιότερα ευρήματα της προθήκης 1, ένα ειδώλιο και εργαλεία από πέτρα, προέρχονται από τον Ευρέτη. Στις υπόλοιπες προθήκες του αριστερού μισού της αίθουσας θα δείτε ευρήματα από τη 2η χιλιετία π.Χ., κυρίως πήλινα αγγεία, από τα οποία δύο έχουν τη μορφή πουλιού (προθ. 3 και 4). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το μεγάλο θραύσμα ενός αμφορέα με την παράσταση ενός άνδρα που βαδίζει πίσω από ταύρο (προθ. 8), καθώς επίσης και τα κομμάτια ελεφαντοστού στην προθήκη 9, τα οποία αποδεικνύουν ότι στον οικισμό κοντά στο ιερό υπήρχε εργαστήριο επεξεργασίας υλικών εισαγόμενων από την Αφρική. Σπάνιο εύρημα είναι επίσης η μεγάλη μπανιέρα από ασβεστόλιθο, η οποία βρίσκεται μπροστά από τον αριστερό τοίχο και προέρχεται από έναν τάφο στις Σκάλες (11ος αι. π.Χ.). Τα ευρήματα τα οποία εκτίθενται στην προθήκη 9, που βρίσκεται μπροστά από τον τοίχο αριστερά της εισόδου, χρονολογούνται μεταξύ του 11ου και 5ου αι. π.Χ. Ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτα είναι ένας μεγάλος σκύφος με παράσταση δύο ελαφιών που στέκονται αντιμέτωπα (προθ. 3), δύο αγγεία σε σχήμα πουλιού και ένα σε σχήμα αλόγου (προθ. 4) και η σφαιρική οινοχόη με τους ομόκεντρους κύκλους και την παράσταση καβαλάρη (προθ. 9). Δεξιά δίπλα από την προθήκη έχει στηθεί η ράχη ενός θρόνου από ασβεστόλιθο. Στο επάνω περιθώριό του διακρίνεται ο φτερωτός αιγυπτιακός ήλιος. Αυτό το ασυνήθιστο κομμάτι έχει βρεθεί στο Μαρτσιέλλο και χρονολογείται στον 5ο αι. π.Χ. Στις προθήκες που βρίσκονται στο αριστερό μισό της αίθουσας παρουσιάζονται χάλκινα ευρήματα από την ύστερη εποχή του χαλκού (γύρω στα 1650-1050 π.Χ.) έως τη ρωμαϊκή εποχή, ανάμεσα στα οποία αγγεία, όπλα, αγαλμάτια, πόρπες ενδυμάτων και καθρέφτες. Στη μεγάλη προθήκη απέναντι από την είσοδο έχουν συγκεντρωθεί μερικά από τα ωραιότερα ευρήματα από την Παλαίπαφο, μεταξύ των οποίων ένας ανδρικός κορμός από ασβεστόλιθο που φέρει αιγυπτιακή φορεσιά με λεπτές πτυχές, οι λωρίδες της ζώνης της οποίας καταλήγουν σε ανορθωμένα φίδια, και μια γυναικεία κεφαλή από ασβεστόλιθο άριστης ποιότητας που φέρει αιγυπτιακό μαντίλι, πλούσια σκουλαρίκια, ένα φαρδύ περιδέραιο στο λαιμό με κόσμημα στη μέση και δύο αλυσίδες (600-475 π.Χ. περίπου). Δεξιά βλέπετε φτερά σε σχήμα δρεπανιού από ένα άγαλμα Σφίγγας (6ου αι. π.Χ.) με καλά διατηρημένα ακόμη ίχνη ζωγραφικής. Δίπλα εκτίθεται μια μικρή ασβεστολιθική κολόνα με χαραγμένα σύμβολα της κυπριακής συλλαβικής γραφής (600-475 π.Χ. περίπου). Προσπερνώντας δύο κορινθιακά ασβεστολιθικά κιονόκρανα στρίβετε τώρα προς το δεξιό μισό της αίθουσας. Στον τοίχο της εισόδου θα δείτε μια αεροφωτογραφία του ιερού και ένα χάρτη από την περιοχή των Κουκλίων, στον οποίο επισημαίνονται οι χώροι των ανασκαφών. Δίπλα υπάρχει μια σπουδαία επιγραφή από τη Νικόκλεια, του 14 μ.Χ., στην οποία αναφέρεται ο όρκος πίστεως τον οποίο είχαν δώσει οι Κύπριοι στο νέο Ρωμαίο αυτοκράτορα Τιβέριο. Ακριβώς δίπλα, στα αριστερά, θα δείτε τρία μεγάλα θραύσματα από τη βάση ενός αναθήματος του βασιλιά της Πάφου Ονασιχάρη, που χρονολογούνται στον 6ο αι. π.Χ. Στις προθήκες που βρίσκονται στον απέναντι τοίχο έχουν συγκεντρωθεί πήλινα αγγεία, μερικά από τα οποία είναι ζωγραφισμένα και άλλα αδιακόσμητα, που χρονολογούνται από τον 5ο αι. π.Χ. έως και τους ρωμαϊκούς χρόνους, καθώς και γυάλινα δοχεία και κομμάτια από αγαλματίδια. Ανάμεσά τους εκτίθεται και μια πήλινη λεκάνη με τα τσόφλια αυγών που είχαν προσφερθεί θυσία. Το υπόλοιπο μέρος της αίθουσας καταλαμβάνουν ευρήματα από το μεσαίωνα. Εδώ, μεταξύ άλλων, θα δείτε στιλβωμένα πήλινα αγγεία, μαγιόλικα αγγεία εισαγόμενα από την Ιταλία, αδιακόσμητα αγγεία τα οποία χρησιμοποιούνταν στην παραγωγή ζάχαρης, καθώς και δύο μεγάλα μπρούντζινα κανόνια από βενετικά πλοία. Εξωτερική άποψη του Τοπικού Αρχαιολογικού Μουσείου Παλαίπαφου, στην Κύπρο. Άποψη της πρώτης αίθουσας του Τοπικού Αρχαιολογικού Μουσείου Παλαίπαφου, στην Κύπρο? στο μέσο διακρίνεται η «Αφροδίτη της Πάφου».